Zasady przyjęte przez Polski Instytut Normalizacyjny (PN – Polska Norma) Niemiecki Instytut Normalizacyjny DIN oraz Międzynarodową Organizację Normalizacyjną ISO określają między innymi rodzaje podstawowych kształtów śrub, nakrętek czy podkładek. Aby elementy znormalizowane w postaci śrub mogły być skutecznie i jednoznacznie oznaczone zostały pogrupowane według kilku kryteriów, które postaram się wyjaśnić w dalszej części tekstu.

Posłużmy się przykładem. „ ŚRUBA DIN 931 10.9 M8X45 OC ” to typowa nazwa śruby z pełnym oznaczeniem służącym sklasyfikowaniu formy, wielkości, rodzaju gwintu, klasy wytrzymałości oraz powłoki. Zacznijmy od początku „ŚRUBA” czym jest raczej pisać nie trzeba w zasadzie tego słowa w nazwie być nie musi, bo o tym, że śruba jest śrubą stanowi DIN. W tym przypadku DIN 931 określający proporcję budowy śruby z łbem sześciokątnym może być zastąpiony normą ISO 4041 lub PN 82101. Tak więc dokładnie taka sama śruba mogłaby się nazywać np. „ISO 4041 10.9 M8X45 OC” lub „ŚRUBA PN 82101 10.9 M8X45 OC”

Nie będziemy wchodzić w szczegóły budowy każdego elementu złącznego, bo jest ich naprawdę wiele. To, co musicie wiedzieć to, że większość DIN’ów ma swoje odpowiedniki w PN, ISO i odwrotnie. Warto posiłkować się tabelami ułatwiającymi rozpoznawanie norm:

Bohaterka tego artykułu, czyli „ŚRUBA DIN 931 10.9 M8X45 OC” skrywa jeszcze kilka tajemnic. Mianowicie symbol „M” oznacza tutaj rodzaj gwintu. W tym przypadku mamy do czynienia z najbardziej popularnym w naszej części świata gwintem metrycznym. To, co należy wiedzieć o gwincie metrycznym to fakt, że zarys gwintu to 60 stopni. Skok gwintu uzależniony jest od średnicy śruby i z łatwością można go odnaleźć w tabelach.

Możemy również spotkać się z odmianą gwintu metrycznego zwaną gwintem metrycznym drobnozwojnym. Może on być określony symbolem MF lub dodatkową liczbą zaraz po średnicy i długości np. ŚRUBA DIN 931 10.9 Mx1,00 8X45 OC gdzie 1,00 oznacza skok gwintu, czyli odległość między sąsiednimi wierzchołkami gwintu [P].

Możemy również spotkać amerykańskie gwinty calowe UNC i jego drobnozwojny wariant UNF. Różnica między gwintem metrycznym a gwintem calowym to przede wszystkim zarys gwintu, który wynosi 55˚

Jeżeli nie wiemy, z jakim gwintem mamy do czynienia polecam skorzystać z bardzo pomocnego urządzenia, jakim jest miernik skoku gwintów zwany popularnie grzebieniem. Dzięki niemu bez trudu określimy rodzaj uzwojenia. Jest to przyrząd kontrolny, który przykładamy do zarysu gwintu i poprzez wizualną ocenę sprawdzamy, który profil pasuje do badanego gwintu.

Nasza śruba po literze „M” ma określony rozmiar 8x45 gdzie pierwsza wartość, oznacza średnicę śruby wyrażoną w milimetrach, natomiast druga - jej długość. To o czym należy pamiętać to fakt, że długość śruby liczona jest do miejsca, w którym licuje się ona z płaszczyzną, do której jest wkręcana. Przykładowo długość w śrubie sześciokątnej mierzona jest do głowicy (bez niej) natomiast śruba DIN 7991 z łbem stożkowym zrównuje się w pełni z materiałem, więc w jej wypadku będzie to długość całkowita.

Klasa twardości śruby określona jest za pomocą dwóch liczb rozdzielonych kropką. Poniżej zamieszczam przykładowe oznaczenia:

3.6, 4.6, 4.8, 5.6, 5.8, 6.8, 8.8, 10.9, 12.9

W dużym skrócie im wyższa liczba, tym większa klasa twardości, a tym samym wytrzymałość śruby. Należy jednak pamiętać o tym, że im twardsza śruba, tym bardziej krucha. Różnica wynika z zawartości węgla w stali oraz innych składników stopowych, które zwiększają jej twardość takich jak bor, mangan, chrom, molibden, wanad czy nikiel.

W przypadku śrub ze stali kwasoodpornej A2, A4 brak określonej klasy twardości wynika z faktu, że ten materiał ze względu na swoją twardość posiada marginalną fizyczną granicę plastyczności, co oznacza tyle, że w odróżnieniu od zwykłej stali po nadmiernym rozciągnięciu nie jest w stanie powrócić to wcześniejszej formy. Stale kwasoodporne określane są symbolami A2-70, A4-80 gdzie 70 i 80 oznacza klasę wytrzymałości, a sama wytrzymałość na rozciąganie to odpowiednio 700 i 800 N/mm2.

„ŚRUBA DIN 931 10.9 M8X45 OC” Co kryje się pod ostatnim symbolem? Oczywiście powłoka ochronna – OC oznacza, że śruba została ocynkowana. Warstwa cynku naniesiona na surową stal zwiększa jej odporność na korozję nawet kilkunastokrotnie. W przypadku, gdyby w nazwie znalazły się symbole OCŻ, znaczyło by to, że śruba została cynkowana na żółto. Śruby czarne, wykonane są ze stali bez pokrycia, a w ich nazwie nie umieszczamy żadnego dodatkowego symbolu. W przypadku elementów złącznych ze stali nierdzewnej stosuje się oznaczenie A2, A4, które w jasny sposób mówią nam o warstwie ochronnej.

Mam nadzieję, że te podstawowe informację pomogą Ci bez problemów poruszać się w świecie elementów złącznych, a co za tym idzie odpowiednio dobierać śruby!